Fundacja Jegora Gajdara z Moskwy wydała kolejny kwartalnik „Westnik Europy”, który w całości jest poświęcony 25-leciu przemian w Polsce. Obszerne wydawnictwo publikuje liczne wywiady i artykuły dotyczące procesów transformacji ustrojowej, przemian gospodarczych i społecznych, sytuacji w dziedzinie kultury oraz nauki. Sporo miejsca poświęca się relacjom polsko-rosyjskim od 1989 r do dnia dzisiejszego. Autorami tych publikacji są politycy, znane polskie osobowości III Rzeczpospolitej, twórcy, wybitni specjaliści z powyższych obszarów, a wśród nich między innymi: Andrzej Wajda, Krzysztof Zanussi, Krzysztof Penderecki, Leszek Balcerowicz, Karol Modzelewski, Eryk Wnuk-Lipiński, Jerzy Kleer, Paweł Śpiewak, Seweryn Blumsztajn, Jan Lityński, Janusz Onyszkiewicz, Adam Pomorski i inni.
Na spotkanie, którego celem była prezentacja kwartalnika, z aktywem SWP-R i SWP-W w „Domu Przyjaźni” w dniu 17 listopada przybyli goście z Moskwy: Irina Bujłowa – dyr. Fundacji Jegora Gajdara, Wiktor Jaroszenko – naczelny redaktor kwartalnika „Westnik Europy” i Stanisław Usaczow – dziennikarz i kierownik sekcji międzynarodowych projektów Fundacji. Na spotkaniu obecny był Ambasador Rosji w Polsce – Sergiej Andrejew.
Warty odnotowania jest fakt iż w spotkaniu uczestniczyli także z polskiej strony prof. Karol Modzelewski, radca Ambasady Polskiej w Rosji – Adam Sadownik, prof. Paweł Bożyk, Józef Bryll i wielu znanych działaczy różnych dziedzin życia, a także młodzieży i studentów (łącznie około 40 osób).
Funkcje moderatora pełnił Jerzy Smoliński. Wprowadzenia do dyskusji dokonał naczelny redaktor kwartalnika – Wiktor Jaroszenko, który przedstawił genezę i historię kwartalnika, omówił cele jakie przyświecały redakcji przygotowując numer w całości poświęcony Polsce. Podkreślił iż wcześniej (w 2013 r) ukazał się numer kwartalnika poświęcony Słowenii, a w przyszłym planowany jest numer dotyczy Niemiec. Rosyjski gośc zwrócił uwagę na fakty, że Polska była pierwszym krajem, który wszedł na drogę głębokich (wręcz epokowych) przemian ustrojowych i była w pewnym sensie wzorcem dla innych w obszarze budowy państwa prawa i wolnych społeczeństw. Dlatego numer poświęcony Polsce cieszy się dużym zainteresowaniem w Rosji i poza jej granicami.
Dr Grzegorz Wiśniewski przedstawił kompleksową i wszechstronną laudację kwartalnika, zwracając uwagę zebranych na duże walory poznawcze tego wydawnictwa. Podkreślił, iż kwartalnik, bardzo zasłużony i znany zarówno w Rosji, jak i na Świecie, po raz pierwszy tak kompleksowo potraktował 25-lecie przemian w Polsce. Zmiany te niewątpliwie należy ocenić pozytywnie, gdyż przyniosły one, nam Polakom, korzystne zmiany i spowodowały w ostatecznym rozrachunku wzrost poziomu życia społeczeństwa, a dziś Polska dynamicznie się rozwija i zmienia na naszych oczach. Mimo tych pozytywnych przemian, nie uniknęliśmy wielu błędów i negatywnych zjawisk, zwłaszcza w dziedzinie gospodarki, w tym np. prywatyzacji, co doprowadziło do silnego rozwarstwienia społeczeństwa, nieuzasadnionego, wysokiego bezrobocia, co w konsekwencji zmusiło wielu młodych Polaków do emigracji zarobkowej za granicę. Obecne państwo przeznacza zbyt mało nakładów na naukę, kulturę, ochronę zdrowia itp. Zwrócił uwagę, iż autorzy zamieszczonych artykułów i wywiadów reprezentują w zasadzie jeden punkt widzenia, nie zawsze zgodny z odczuciami społeczeństwa. Wydawnictwo było by jeszcze bardziej wartościowe, gdyby przedstawiało także inne punkty widzenia i oceny minionego 25-lecia.
Bardzo istotnym uzupełnieniem wygłoszonej laudacji było wystąpienie Zbigniewa Berezy, który w syntetycznej ocenie pokazał, jak wysoką cenę zapłaciła znaczna część społeczeństwa za wprowadzanie w Polsce kapitalizmu. Zakwestionował także tezę, że nie było alternatywy dla „szokowej terapii”, której ofiarą padły najlepsze i najnowocześniejsze polskie przedsiębiorstwa i całe branże, a Polska, z kraju przemysłowego stała się jednym z 3 najbardziej zdeindustrializowanych krajów Europy, faktycznie wielką montownią dla międzynarodowych korporacji. Nadmierna internacjonalizacja sektora bankowego (80% w rękach zagranicznych inwestorów), i większości mediów, realizowany kosztem rodzimego handlu nieuzasadniony rozwój sklepów wielkopowierzchniowych nie przekładają się na wpływy do polskiego budżetu. Szacowane przez autorów reform na 400 tys bezrobocie, w praktyce dotknęło ponad 2,4 mln polaków, likwidacja PGR-ów stała się przyczyną tragedii, która skutkuje bezrobociem strukturalnym w kilku regionach kraju. W jej efekcie dziś około 2,5 mln dzieci jest stale niedożywiona, a około 1 mln żyje poniżej progu ubóstwa. W tym kontekście mówca podkreślił np., iż kwestionowana w kampanii wyborczej inicjatywa 500-złotowego dodatku na każde dziecko, stanowić będzie zaledwie 1/3 pełnych kosztów jego wychowanie (do 18 roku życia) i jest niewspółmiernie nisko w stosunku do krajów rozwiniętych, ale także wsparcia dla rodzin przyznawanych u naszych wschodnich sąsiadów.
Zdaniem Z. Berezy, kwestie demograficzne zaliczyć należy do jednych z najważniejszych polskich problemów, a generalnie jest nim brak długofalowej strategii dla naszego kraju. W dalszej części omówił sytuację w polsko-rosyjskich relacjach gospodarczych oraz przedstawił rolę i działania organizacji pozarządowych (w tym naszych Stowarzyszeń) w budowanie poprawnych relacji z Rosją.
Ciekawe wnioski z polskich dokonań, a zwłaszcza popełnionych błędów, zawarł w swoim wystąpieniu prof. Paweł Bożyk. Stwierdził, iż wybrana przez ówczesne władze RP droga „balcerowiczowskich” przemian, nie była jedyną z możliwych. Dużym błędem wg. mówcy była „ślepa” realizacja wniosków i wskazań amerykańskich doradców. Pospieszna prywatyzacja kluczowych zakładów przemysłowych oraz rozwiązanie Państwowych Gospodarstw Rolnych, doprowadziły do sytuacji, że miliony Polaków zmuszonych było przejść na bezrobocie i w istocie doświadczyło skrajnej nędzy. Nie zadbano w należyty sposób o zapewnienie dla tych osób odpowiednich osłon socjalnych. W podobnym duchu wypowiedziało się kolejnych pięć osób. Konstruktywne były także wystąpienia dwójki przedstawicieli studentów i młodych pracowników nauki. Zwrócili uwagę na zbyt wysokie koszty kształcenia w naszym kraju oraz słabe perspektywy rozwoju młodego pokolenia Polaków, a zwłaszcza trudności w uzyskaniu zatrudnienia zgodnego z kierunkiem ukończonych studiów.
Bardzo ciekawe i wielowątkowe było wystąpienie prof. Karola Modzelewskiego – jednego z założycieli „Solidarności” i twórców procesu transformacji. Mówca zgodził się, iż najtrudniejszym zadaniem nowej władzy po „czerwcowych” wyborach z 1989 r. była przebudowa gospodarki i przejście od systemu nakazowo-rozdzielczego do rynkowo-wolnościowego. W tym obszarze popełniono najwięcej błędów i stąd niezadowolenie niektórych grup społecznych. Dziś już wiemy, że można było też przyjąć inne rozwiązania, mniej dokuczliwe dla ludności. Konkretny przykład dają ChRL. Nie można jednak nie doceniać takich istotnych przemian, które przyniosły Polakom wolność i swobodę, demokrację, zniesienie cenzury, możliwość swobodnych wyjazdów itp. Nie można też zbyt doktrynersko podchodzić do stosowania w gospodarce teorii neoliberalizmu, która też wymaga doskonalenia i stałej modernizacji oraz dostosowywania jej do konkretnych warunków. Prof. K. Modzelewski dużo uwagi poświęcił relacjom polsko-rosyjskim, zwłaszcza ich historycznym uwarunkowaniom, ich złej kondycji w obecnym czasie. Dalej, podjął próbę uzasadnienia dzisiejszych relacji polsko-rosyjskich wynikających z teorii Jerzego Gedroycia, a dotyczących znaczenia dla Polski „wolnej Ukrainy”. Zwrócił uwagę, iż konflikt ukraiński jest jednym ze źródeł pogorszenia stosunków z Rosją. Wystąpienie zostało przyjęte ciepło i ze zrozumieniem.
Ambasador Rosji – Sergiej Andrejew, kolejny raz podkreślił, że dwustronne stosunki rosyjsko-polskie w ostatnich dwóch latach uległy zasadniczemu pogorszeniu i obecnie w wielu dziedzinach są zamrożone. Brak jest dialogu politycznego, nie działają także instrumenty współpracy, jak Komisja ds. Współpracy Gospodarczej i Naukowo-technicznej, brak kontynuacji prac Komisji ds. Trudnych, spadają obroty towarowe, strona polska w trybie jednostronnym odwołała wspólny projekt dla roku 2015, zwany „Rokiem Polski w Rosji i Rokiem Rosji w Polsce”. Widoczne są zahamowania we współpracy w dziedzinie kultury, nauki, turystyki i innych. Z cała mocą podkreślił, że strona rosyjska jest zainteresowana poprawą stosunków z Polską, ale bez jakichkolwiek warunków wstępnych.
Goście z Moskwy I. Bujłowa W. Jaroszenko w końcowych wystąpieniach wysoko ocenili spotkanie z aktywem naszych Stowarzyszeń i gośćmi. Podkreślili wartość rzeczowej, merytorycznej dyskusji. Występujące w pewnych obszarach odmienne oceny pozwalają na bardziej całościową ocenę sytuacji, Głosy krytyczne pokazały, iż przygotowując kolejne wydania należy brać pod uwagę różne poglądy i stanowiska. Podzielili poglądy tych dyskutantów, którzy podkreślali potrzebę odbudowy współpracy obu krajów we wszystkich dziedzinach, gdyż, jak stwierdziła I. Bujłowa „leży to w interesie Rosji i Polski, a także całej Europy”. Pozytywnie odnieśli się także do propozycji zorganizowania w następnym roku wspólnej konferencji naukowej nt.: „Doświadczeń Polski i Rosji w budowie wolnych, demokratycznych społeczeństw po 1990 r. i dróg przezwyciężania trudności w dwustronnych relacjach”.
Przeprowadzona dyskusja w formule „okrągłego stołu” potwierdziła, że decyzja o zorganizowaniu spotkania była słuszna, a sam fakt publikacji licznych artykułów i wywiadów zarówno polskich jak i rosyjskich autorów zasługuje na bardzo pozytywną ocenę, Zawarty w kwartalniku materiał pozwala rosyjskim i zagranicznym czytelnikom przybliżyć obraz naszego kraju i dokonania Polaków w minionym ćwierćwieczu.
Zainteresowanych treścią kwartalnika zapraszamy na stronę www.vestnik-evropy.ru
Dr Jerzy Smoliński
